Για δεκαετίες, τα αντιβιοτικά ήταν το σύμβολο της προόδου στην Ιατρική, τα θαυματουργά χάπια που μπορούσαν να «καθαρίσουν» κάθε λοίμωξη. Ή έτσι νομίζαμε. Η αλήθεια είναι ότι, πίσω από την ευκολία της συνταγογράφησης και την ανακούφιση που προσφέρουν, τα αντιβιοτικά κρύβουν μια σιωπηλή απειλή, η οποία επηρεάζει όχι μόνο το έντερό μας αλλά ίσως και συνολικά την υγεία μας στο μέλλον.
Στο βιβλίο Τυφλά Σημεία, που έχει μεταφραστεί σε 16 γλώσσες και κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικά από την Καθημερινή την Κυριακή 6 Απριλίου, ο χειρουργός και ερευνητής Marty Makary αποδομεί έναν από τους πιο διαδεδομένους μύθους της σύγχρονης Ιατρικής: ότι τα αντιβιοτικά «δεν έχουν κανένα μειονέκτημα». Με παραδείγματα από την κλινική πράξη αλλά και με ευρήματα που προκύπτουν από στιβαρές -αλλά κάποιες φορές παραγνωρισμένες- επιστημονικές μελέτες, ο Makary, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Τζονς Χόπκινς, συγγραφέας, με αρθρογραφία σε κορυφαίες εφημερίδες και 300 δημοσιευμένα επιστημονικά άρθρα, ο οποίος από τον Μάρτιο του 2025 είναι επικεφαλής του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), αποκαλύπτει πόσο καταλυτικά επηρεάζουν αυτά τα φάρμακα τον «κήπο» του μικροβιώματος – το σύνολο των βακτηρίων που επιτελούν κρίσιμες λειτουργίες στον οργανισμό μας.
Η ιστορία ενός εφήβου με χρόνιο κοιλιακό άλγος γίνεται η αφετηρία για να εξεταστεί ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο: πώς η άσκοπη χορήγηση αντιβίωσης καταστρέφει τη φυσική ισορροπία του οργανισμού, ευνοώντας μια σειρά από παθήσεις που πλήττουν τους ανθρώπους της σύγχρονης εποχής – από το άσθμα και την παχυσαρκία μέχρι τον διαβήτη, τις τροφικές αλλεργίες και τον καρκίνο του εντέρου. Το πρόβλημα, τονίζει ο Makary, δεν είναι απλώς ιατρικό. Είναι πολιτισμικό. Είναι αποτέλεσμα ενός συστήματος που επιβραβεύει τη γρήγορη λύση, της τηλεϊατρικής που γράφει αντιβιοτικά «από το τηλέφωνο» και της αγωγής-καραμέλας που ο ασθενής απαιτεί για να φύγει από το ιατρείο ή το νοσοκομείο ικανοποιημένος.
Τα στοιχεία είναι σοκαριστικά: παιδιά που λαμβάνουν αντιβίωση στα πρώτα χρόνια της ζωής τους έχουν υψηλότερα ποσοστά σε διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), κοιλιοκάκη και αυτισμό. Η βακτηριακή ποικιλομορφία μειώνεται με κάθε γενιά και η επίπτωση γίνεται ορατή στις νέες περιπτώσεις φλεγμονωδών παθήσεων του εντέρου ή ακόμα και στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Τα μικρόβια δεν είναι πάντα εχθροί – σε αρκετές περιπτώσεις είναι και σύμμαχοι, και τους εξολοθρεύουμε χωρίς δεύτερη σκέψη.
Κι ενώ η παγκόσμια κοινότητα προσπαθεί να προβλέψει την επόμενη πανδημία, η πιο επικίνδυνη μπορεί να έχει ήδη ξεκινήσει: αυτή που σχετίζεται με την ανθεκτικότητα των βακτηρίων. Περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από λοιμώξεις ανθεκτικές στα αντιβιοτικά απ’ ό,τι από τη γρίπη. Επιπλέον, οι νέες θεραπείες δεν προλαβαίνουν να καλύψουν το χαμένο έδαφος. Ο Makary δεν δαιμονοποιεί τα αντιβιοτικά – αντίθετα, αναγνωρίζει τη σωτήρια δύναμή τους. Αυτό που καταγγέλλει είναι η κατάχρηση. Και καλεί σε αφύπνιση: των γιατρών, των γονιών, των ασθενών.
Το βιβλίο είναι ένα ηχηρό κάλεσμα για αλλαγή στην ιατρική κουλτούρα, μια υπενθύμιση ότι η σοφία δεν βρίσκεται στην ποσότητα των φαρμάκων, αλλά στη διάκριση του πότε και πώς τα χρησιμοποιούμε. Οι βλάβες που προκαλούν δεν είναι πάντα άμεσες. Είναι όμως συσσωρευτικές, διαγενεακές και –όπως δείχνει το βιβλίο– ενδεχομένως μη αναστρέψιμες.
Διαβάστε περισσότερα στο βιβλίο Τυφλά Σημεία του Marty Makary, που κυκλοφορεί την Κυριακή, 6 Απριλίου με την Καθημερινή.